Śmiały story I - CK Kolejarze/ Short history of Austro-Hungarian armored trains

Pociąg pancerny nr 2 - Śmiały został sformowany 26 listopada 1918 we Lwowie. Tego dnia oficjalnym rozkazem podzielono na dwa pociągi (drugim a w zasadzie pierwszym był PP 1 Piłsudczyk) zdobyczny skład austro-węgierskiego pociągu pancernego (o nieustalonej do końca numeracji – Wolfgang Sawodny twierdzi, że były to dwa pociągi nr III i VIII połączone w jeden skład – co sugerują numery wagonów, ale Austryjacy zmieniali organizację swoich pociągów 3 razy, czyniąc duże przetasowania w taborze). Na początek wypada napisać słów kilka o samym pociągu z lat 1918-1921 i jego CK poprzednikach.

Austro-Węgry nie posiadały w 1914 roku pociągów pancernych, jednak już pierwsze miesiące pokazały wielką przydatność tego środka walki. Kilku dowódców kompanii kolejowych lokalnie tworzyło pociągi improwizowane często dosyć zaawansowane i nowatorskie. Dlatego dowództwo zdecydowało się na wprowadzenie pociągów pancernych na uzbrojenie. Zlecono budowę firmie MAV z Budapesztu. Budowa posunęła się błyskawicznie i już w grudniu 1914 pierwsze pociągi trafiły na front. Początkowo  (pociągi I-VI zakontraktowane w październiku 1914) standardowy pociąg składał się z dwóch wagonów pancernych uzbrojonych w 5 karabinów maszynowych (4 we wnękach po 2 na burtę oraz 1 w drzwiach na czele i końcu składu) i strzelnice karabinowe z pancernymi zasłonami.. Oraz lokomotywy typu 377 opancerzonej oaz wyposażonej w nowatorski system odprowadzania pary i dymu pod pociąg – by nie zdradzać jego pozycji w walce. Wagony budowano w dwu wariantach, z hamulcem ręcznym, oraz ze skrzynia w podwoziu, w której znajdowała się dodatkowa woda i węgiel dla lokomotywy. Opancerzenie pociągu składało się z 12 mm blachy żelaznej, jednak wkrótce okazało się nie wystarczające (rosyjskie karabiny maszynowe penetrowały taki pancerz) więc przebudowano go w bardzo wczesną wersja pancerza kompozytowego. Zewnętrzny 12 mm pancerz wzmocniono 40 cm warstwą dębowego drewna oraz 8 cm blachą po wewnętrznej stronie.

Jednak i takie pociągi szybko okazały się niewystarczające, bowiem ich uzbrojenie było za słabe. W 1915 zadecydowano o budowie wagonów artyleryjskich i wyposażeniu w nie nowych pociągów pancernych ( nr VII i VIII) oraz rozbudowanie takimi wagonami pociągu nr V.

Wagon był uzbrojony w morską armatę kalibru 70mm L/30 stosowaną na kutrach torpedowych w obrotowej wierzy oraz w identycznie opancerzony jak wcześniejsze wagony część uzbrojoną w 2 ckmy. Pociągi VII i VIII składały się z lustrzano ułożonych dwóch wagonów artyleryjskich, dwóch lokomotyw i jednego wagony z karabinami maszynowymi w środku i były uzbrojone w dwie armaty i 8 karabinów maszynowych (w tym czasie pociągi I i II otrzymały wagony artyleryjskie innego typu – z mniejszym polem ostrzału). Dodatkowo na froncie włoski zbudowano kilka pociągów o innej konstrukcji. W sumie w Armii CK służyło 12 pociągów pancernych (z czego tylko 1 został utracony w walce - IX w 1916)

W 1917 roku po reorganizacji związanej z utrwaleniem frontu większość starszego taboru wycofano pozostawiając w służbie ujednolicone pociągi o numerach III, IV, V,VII oraz VIII. Pociągi składały się z jednego standardowego wagonu artyleryjskiego, jednego wagonu z karabinami maszynowymi oraz lokomotywy 377. Wszystkie one służyły do końca wojny i wpadły w ręce państw rodzących się na grobie CK monarchii w 1918 roku.

W polskie ręce dostały się wspomniane pociągi o numerze III i VIII – o okolicznościach tego zdarzenia oraz ich późniejszych losach w następnym odcinku.

Armored Train no. 2 - Śmiały entered service 26 November 1918. On that day large Austro-Hungarian built train that was fighting in Lemberg was split to form PP2 "Śmiały" and PP1 "Piłsudczyk." There is some discussion on the exact numerals of which K.U.K train was parted but considering few reorganizations that Austrians did during the war i am leaning to Wolfgang Sawodny interpretation of two trains number III and VIII apparently serving jointly at the time of capture. This note will be about Austro Hungarian Trains that were predecessors of Śmiały during World War and source of its equipment. 

K.U.K. forces did not have any armored trains at the start of hostilities, but soon there was observed that such weapons could be worthy in combat. Few commanders of rail companies improvised armored trains and used them with great success in the Russian font.. In light of such good performance as early as September and October of 1914 saw official order of first armored trains built specifically for combat. Rail works MAV from Budapest delivered first trains in December 1914. Early trains numbered I to VI consisted of 2 armored wagons armed with 5 machine guns each (two each side and fifth at the front and back  end), armored loopholes for rifles and locomotive of small Type MAV 377 armored and equipped with unique steam transport system to dispense smoke and steam under the train to hide its movement and position in combat. Wagons were built in two versions, front one was equipped with hand brakes and back one had storage space for extra water and coal in a trunk under the floor. Armor was made from 12 mm steel plates but proved to be ineffective against Russian machine gun fire. It was soon strengthen with 40 cm wooden plates and another 8 mm steel plate on the inside – making it first composite armor. 

Such armor was powerful enough to stop low caliber artillery shells and shrapnel but trains were soon considered to weakly armed for combat. In 1915 decided to built new armored trains equipped with artillery. From ordered 3 new trains two were build ( no. VII i VIII) and third wagons were used to strengthening trains already in line.

New trains were based on artillery wagon equipped with 70 mm sea gun used on torpedo boats placed in rotating turret at the front half of the wagon, with second half taken by armored box with 2 machine guns identical to the previous armored wagons . New trains consisted of two artillery cars, two MAV 377 locomotives and single centrally posed machine gun wagon of the older type. They were armed with 2 canons and 8 machine guns.

Unformed train wagons were used to strengthen train V and possibly one other unknown unit, additionally trains I and II were equipped with gun wagons of non standard build inferior to MAV constructions.

There were few improvised constructions serving on Italian front but build differently to MAV standard. Number of Austro-Hungarian trains totaled twelve with one (IX) lost in 1916).

According to Sawodny after stability of fronts in 1917 trains were reorganized, with older and non standard ones dropped and rest rearmed to standardized type consisting of 1 MAV artillery car, one MAV machine gun car and single 377 locomotive. Trains left in service were numbered III, IV, V,VII and VIII.  They all served till end of the war and were captured by Austro Hungary successor states. As mentioned trains III and VIII  fallen into Polish hands – circumstances of it and their future history will be subject of next – coming soon note .